De economie van Zuid-Holland moet opnieuw worden ingericht. Daarvoor zijn gelukkig voldoende kansen, onder meer op het gebied van circulair werken en digitalisering. Dat bleek tijdens het Festival van de Toekomst, georganiseerd door de provincie Zuid-Holland. De Greenport organiseerde tijdens dit festival een workshop over digitalisering in de tuinbouw: Growing as a service.
De provincie onderzoekt in welke richting de toekomst zich ontwikkelt, vertelde Commissaris van de Koning Jaap Smit tijdens de start van het Festival van de Toekomst. Die zoektocht wil de provincie samen met betrokken partijen doen. Vandaar het initiatief voor het festival, dat plaatsvond in de Fokker Terminal in Den Haag.
‘Richting’ was ook het centrale begrip tijdens de toespraak van Mariana Mazzucato, hoogleraar Economie en Innovatie aan de Universiteit van Sussex. “Innovatie is niet alleen een kwestie van snelheid, maar ook van richting”, vertelde ze de aanwezigen via een videoverbinding. “Denk daarbij niet in problemen, maar in missies.”
De overheid – in dit geval de provincie – is daarin medebepalend. Maar de overheid heeft meer mogelijke taken in het stimuleren van innovatie. Als de overheid een rol op zich neemt, dan zou aandacht moeten zijn voor ‘social rewards’, ofwel: een vertaling van de rol van de innovatie voor de maatschappij, aldus Mazzucato. “Zuid-Holland is een spil in de dialoog: het is haar missie en taak partijen met elkaar in contact te brengen.”
Samenwerken met concurrenten
Marjan van Loon is president-directeur van Shell Nederland. Zij ging in op de vraag hoe een oliemaatschappij als Shell kan meewerken aan het bereiken van klimaatdoelstellingen, zoals het beperken van de uitstoot van broeikasgassen. “Niemand kan dat alleen: Shell niet, de burgers niet, Zuid-Holland niet. We moeten daarom samenwerken en nieuwe coalities aangaan. We zullen zelfs met concurrenten moeten samenwerken.”
Ook volgens trendwatcher Stefaan Vandist zijn onverwachte samenwerkingen nodig. ‘Consilient thinking’ – ofwel het samenbrengen van verschillende werelden – kan leiden tot baanbrekende innovaties. Daarnaast verwacht Vandist onder meer dat in de toekomst de relatie mens-natuur zal veranderen en dat de mens een ‘vriendschap’ aangaat met bacteriën. Bij veel van die trends kan de groene sector een prominente rol spelen.
Fossiel mausoleumJan Rotmans, hoogleraar Duurzaamheid & Transitie en directeur van DRIFT, sloot het Festival van de Toekomst af. Hij ging in op de Roadmap Next Economy. Die is volgens Rotmans hard nodig, omdat Zuid-Holland slechter presteert dan je zou mogen verwachten op basis van onder meer de kwaliteiten in de regio. Zo is het Bruto Nationaal Product van de provincie een van de slechtste in Europa. Bovendien is Zuid-Holland enorm afhankelijk van fossiele energie. “Dit wordt een fossiel mausoleum.”
De Roadmap Next Economy is de routekaart naar de nieuwe economie. Die route wordt bepaald door onder meer digitalisering, duurzaamheid en sociale innovatie. Daarbij is de rol van de tuinbouw cruciaal, aldus Rotmans. “We moeten niet af van de tuinbouw. Juist niet. Maar de tuinbouw moet wel anders werken. Er moeten meer hoogwaardige producten gemaakt worden. De Kas Als Apotheek dus. Dit is een fundamentele verandering.”
Software upgradeable growth centre
Gedurende het festival was er een groot aantal workshops. Eén daarvan werd verzorgd door Greenport West-Holland en had als titel ‘Growing as a service’. Programmamanager Jolanda Heistek vertelde de aanwezigen over het transitiepad Smart Digital Delta van de Roadmap Next Economy. Dit transitiepad bestaat uit Smart Agrologistics (o.a. Digital port, Truck platooning en Logistics as a service) en Growing as a service (o.a. Digitale markt, Digitale teelt en Consument van de toekomst). Door deze ontwikkelingen is een kas nu al meer dan een kas, ‘it’s a software upgradeable growth centre for food and flowers”, aldus Heistek.
bekijk de presentatie van Jolanda Heistek
Groene ogen
Hoogleraar Tuinbouwketens Olaf van Kooten ging tijdens de workshop in op telen op afstand met behulp van digitalisering. Om dat mogelijk te maken moet onder meer onderzocht worden hoe een teler precies beslissingen neemt. Daarom is onderzocht hoe de verhouding vegetatief-generatief en sterk gewas-zwak gewas precies in elkaar steekt in het vakmanschap van een teler. “Want naast groene vingers hebben we ook groene ogen nodig.”
Zulke inzichten zijn bouwstenen voor telen op afstand. Daarbij zullen digitale systemen steeds meer opschuiven van monitorsystemen naar zelfsturende systemen. “En uiteindelijk willen we naar volledig greenhouse management.”
Daarnaast vertelde Van Kooten over SamenMarkt. Dit project onderzoekt hoe met hulp van software afstemming kan ontstaan tussen producenten en consumenten. Dat zou de afzet van tuinbouwproducten volgens Van Kooten sneller, flexibeler en duurzamer maken. Het idee klinkt te mooi om waar te zijn, maar “iemand gaat dit een keer doen, daar kun je donder op zeggen. En dan kan de tuinbouw maar beter aan het roer zitten.”
Radicale oplossingen nodig
Tijdens het festival konden bezoekers kiezen uit een groot aantal werksessies en workshops. Zo werd tijdens de workshop ‘Groene cirkels’ ingegaan op de groene ambities van Heineken en de samenwerking tussen de brouwer en onder meer milieuorganisaties. De workshop ‘Versnellen van innovatie en implementatie’ had als onderwerp de rol van de overheid: vaak is die rol een kwestie van balanceren op het slappe koord.
Tijdens de werksessie ‘Groene groei’ werd ingegaan op systeemveranderingen om de circulaire economie mogelijk te maken. Arnold Tukker, professor Industriële Ecologie, liet zien dat met de huidige economische groei de mensheid over 400 jaar net zo veel olie nodig heeft als in de gehele aarde zou passen. Zuiniger omgaan met grondstoffen heeft maar een beperkt effect: er zijn radicalere oplossingen nodig.
Groene krimp
Derk Loorbach, directeur van DRIFT en hoogleraar socio-economische transities, had tal van radicale oplossingen. Volgens Loorbach moeten we stoppen met streven naar groene groei, en is alleen groene krimp een toekomstbestendige route.
Volgens Loorbach wordt nog te vaak gewerkt aan end of pipe-oplossingen (ofwel: symptoombestrijding). Een voorbeeld is warmte produceren met het verbranden van afval: dat leidt tot een nieuw economisch systeem, en niet tot een echt goede oplossing. “We moeten stoppen met het minder slecht maken van het huidige systeem.”
Meer films van het Festival van de Toekomst via het YouTube-kanaal van de provincie Zuid-Holland
